Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?

TSSB Tanımı

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) yaşanmış olumsuz bir durum sonrasında bireyleri beklenmedik bir şekilde korkuya, paniğe, endişeye, çaresizliğe iten bir rahatsızlıktır. Bu duruma; cinsel veya fiziksel saldırı gibi olaylar, çeşitli doğal afetler, kazalar, savaş, öngörülemeyen travmatik deneyimler gibi olaylar örnek verilebilir. Bu durumla başa çıkmak için bireyler profesyonel bir destek almak için mutlaka teşvik edilmelidir.

TSSB Belirtileri Nelerdir?

Psikolojik Belirtileri:

Kendisi veya yakınlarının güvenliği konusunda sürekli endişe duymak.
Öfke kontrolünde zorluk yaşamak.
Huzursuz ve sıkıntılı hissetmek.
Sürekli depresif bir ruh halinde olmak.
Korkutucu rüyalar veya kabuslar görmek.
Kolayca korkmak, ürkmek.
Yoğun suçluluk hissetmek.
Geleceğe dair umutsuz hissetmek.
Tükenmişlik duygusu yaşamak.
Kendini izole etmek ve sosyal ilişkilerden uzaklaşmak.
Kafa karışıklığı ve odaklanma güçlüğü çekmek.
Dikkat ve konsantrasyon eksikliği yaşamak.
Sürekli travmatik olayı düşünmek.
Uyku bozuklukları ile ilgili problemler yaşamak.

Fiziksel Belirtileri:

Sürekli yorgun hissetmek ve dinlenememek.
İştah değişiklikleri, aşırı yeme veya iştahsızlık.
Aktivitede azalma veya aşırı hareketlilik.
Sık sık tartışmalara girmek.
Alkol, sigara kullanımı veya tehlikeli alışkanlıkların artması.
Ağlama nöbetleri geçirmek.
Travmatik olayı hatırlatan kişi ve yerlerden kaçınmak.
Sosyal etkinliklere katılmaktan kaçınmak.
İş veya okul performansında düşüşe geçmek.

Yukarıda birkaç örneği verilmiş olan semptomlar kişilerden kişiye değişmekte birlikte bu sorunların anlamlandırılabilmesi ve başa çıkma metotlarının geliştirilebilmesi için bir psikoterapistle görüşmek hayati önem taşımaktadır.

TSSB Nasıl Fark Edilir?

Bu rahatsızlıktan dolayı sorunlar yaşayan bireyler için belirtiler 4 farkı ana kategoride ele alınabilir. Bunlar kaçınma, tekrar yaşama, artan uyarılma, olumsuz düşünceler ve ruh hali olarak ele alınmaktadır.

Kaçınma (Avodiance): Yaşanmış travmatik deneyimi hatırlatacak ve bu deneyimle ilişkili olan duygulardan, düşüncülerden, insanlardan, yerlerden veya aktivitelerden uzak durarak bireyler baş etme stratejisi geliştirebilir.
Tekrar Yaşama (Re-Experiencing): Travma sonrası stres bozukluğunun en yaygın belirtilerinden biri olan yeniden yaşamak, kişinin travmatik olayı sanki tekrar oluyormuş gibi hissetmesidir. Olay anındaki sesleri duyup, görüntüleri gördüğünü hissedebilir. Bu duruma tekrarlayan kabuslar ve kendini suçlayıcı düşünceler de eşlik edebilir. Kişiler sıklıkla olayın en başına dönüp, olayın nasıl başladığını, kendi hataları olup olmadığını ve olaya engel olup olamayacaklarını sorgular.
Olumsuz Düşünceler ve Ruh Hali (Negative Thoughts and Mood): Bu rahatsızlığa sahip olan bireyler sürekli olumsuz düşünceler, suçluluk, utanç veya kendine ya da başkalarına karşı olumsuz duygular beslerler. Aynı zamanda bireylerde ilgi kaybı veya sosyal geri çekilme gibi durumlar da gözlemlenebilmektedir.
Artan Uyarılma (Hyperarousal): Bu durum hissedilen olumsuz duyguların aşırı şekilde kendini göstermesiyle gözlemlenebilir. Sürekli tetikte olma hali, kolay irkilme, öfke patlamaları veya uyku problemleri bu duruma örnek gösterilebilir. Genel kapsamda artan uyarılma durumu ile ilgili sorunlar yaşayan bireyler normal zamanlara kıyasla daha yoğun duygular yaşarlar.

Tedavi Planı

Tedavi planının en çok kullanılan unsurlarından biri olan psikoterapi Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) yaşayan bireyler için oldukça zengin bir yelpazeye sahiptir. Yazının devamında TSSB için uygulanan en etkili tedavi planlarına erişebilirsiniz.

TSSB Ve Bilişsel Davranışçı Terapi: Kliniğimizde yaygın olarak kullanılan Bilişsel Davranışçı Terapi ekolü danışanın travmaya bağlı olarak geliştirmiş olduğu olumsuz inançları değiştirmeye yönelik tedavi planı sunmaktadır. Danışana psikoeğitim vermek ve danışanın TSSB ve BDT hakkında bilgi sahibi olmasını sağlamak danışanın tedavi sürecine daha aktif katılım göstermesine olanak sağlamaktadır. Danışanın travmatik anıları kontrollü bir ortamda yeniden yaşamasını içeren maruz bırakma terapisi, Bilişsel Davranışçı Terapinin önemli parçalarından biridir. Bilişsel Davranışçı Terapi bilişsel yeniden yapılandırma sürecini de içermektedir. Danışan, travmatik olaya dair olumsuz ve çarpık düşüncelerini tanımlar ve bu düşünceleri daha gerçekçi ve pozitif düşüncelerle değiştirmeyi öğrenir. Örneğin, “Bu benim suçumdu” gibi bir düşünce, “Olay benim kontrolümde değildi ve elimden geleni yaptım” şeklinde yeniden yapılandırılır.
TSSB Ve EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme Terapisi): Travmatik anıların yeniden işlenmesini sağlayarak, bireylerin bu anılardan kaynaklanan olumsuz duygusal ve düşünsel etkileri azaltmayı hedefleyen bir terapi yöntemidir. Danışan, travmatik anıyı ve olumsuz inancı zihninde canlandırırken, terapist belirli göz hareketleri veya diğer çift yönlü uyarımlar (örn. dokunsal veya işitsel uyarımlar) kullanır. Bu süreç, travmatik anının duygusal yoğunluğunu azaltmayı hedefler.
İlaç Tedavisi: Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri SSRI’lar,beyindeki serotonin düzeyini artırarak depresyon ve anksiyete semptomlarını hafifletir. TSSB tedavisinde en sık kullanılan ilaçlardır ve birçok hasta için etkilidir. Bunun yanı sıra Serotonin ve Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri (SNRI’lar), Trisiklik Antidepresanlar (TCA’lar), Atipik Antipsikotikler, Anksiyolitikler TSSB tedavisinde kullanılan ilaçlar arasındadır.